Fotocollectie Stork: 52.000 keer bewonderd
Overijssels archief populair
Zwolle – In de jaren ’80 kreeg Collectie Overijssel het enorme beeldarchief van Stork in haar beheer. Dit internationale bedrijf, voluit Machinefabriek Gebr. Stork & Co. dat in 1868 in Hengelo werd opgericht, had vanaf het prille begin alles, maar dan ook écht alles, op beeld vastgelegd. Van stoommachines tot suikermachinerie: het werd gefotografeerd vanaf het fabricatieproces tot en met het uiteindelijke gebruik. Maar ook de nevenactiviteiten van het bedrijf werden uitgebreid in beeld gebracht.
De zeer uitgebreide fotocollectie Stork bestaat in totaal uit meer dan 52.000 beelden: van fotoafdrukken tot negatieven en van glasnegatieven tot dia’s. Het oudste object is een afdruk uit 1859, die nog voor de oprichting is gemaakt. Stork was een vooruitstrevend bedrijf en had al vroeg een PR-afdeling met een eigen fotograaf in dienst. Het beeldmateriaal werd voor allerhande doeleinden gebruikt: voor de promotie en verkoop in het buitenland, handleidingen, catalogi, noem maar op.
Tijd te kort
Door de grote omvang van het beeldarchief kwam Roland de Jong (Collectiebeheerder bij Collectie Overijssel) tijd te kort om het zelf onder handen te nemen. Informatie over de beelden was bijvoorbeeld niet allemaal voorhanden en moest uit schriftjes bij elkaar worden gezocht. Een tijdrovende zaak die veel concentratie vergt. In 2007 ging Collectie Overijssel dan ook op zoek naar een vrijwilliger die de fotocollectie de aandacht kon geven die het verdiende. Het was uiteindelijk via de toen nog in Assendorp (Zwolle) gevestigde vrijwilligersbank dat de Zwolse Ted Bos bij Collectie Overijssel binnenkwam.
Ted Bos
Als beeldend kunstenaar is Ted ontzettend gefascineerd door alles wat met beeld te maken heeft en waardoor de vacature hem direct aansprak. Dat het uiteindelijk om een beeldcollectie ging ervaart hij als een bijzondere toevoeging in het werk: “Ik kan enorm genieten van de foto’s die voorbijkomen. Zoals die van de ketels en ovens in Stork’s fabrieken. Puur architectonisch, kijkend naar de vormgeving en hoe het in beeld is gebracht. Maar ook de sociale kant van Stork is daarbij een belangrijke factor die mij interesseert.”
Verlichte onderneming
Naast dat Stork uitgroeide tot een van Nederlands grootste bedrijven, die ook buiten onze landsgrenzen succesvol was, was het bedrijf ook wat men noemde een ‘verlichte onderneming.’ Net als destijds Philips in Eindhoven was Stork namelijk in Hengelo sociaal zeer betrokken en creëerde voor haar werknemers onderdak. Daarbij droeg Stork ook bij aan onderwijs en een goede oudedagsvoorziening. Op deze manier probeerde het bedrijf als het ware haar werknemers, en zo de lokale arbeidersklasse, te ‘verheffen’. Roland: “Als je vandaag mensen in Hengelo spreekt, hoor je dat iedere familie wel met Stork te maken heeft gehad. Je kon destijds letterlijk van de wieg tot het graf aan het bedrijf verbonden zijn.”
In de fotocollectie passeren alle aspecten van het bedrijf de revue. Alles wat met Stork te maken had werd vastgelegd. Zo ook de volkstuinen van Tuindorp ’t Lansink, de woonwijk die vanaf 1910 voor de werknemers werd gebouwd. “De fotoserie van de tuintjes is mij nog het meest bijgebleven” vertelt Ted. “Deze volkstuinen gaven de werknemers namelijk de mogelijkheid om zelf groente te telen. Als ik zo’n prachtige plaat in mijn handen heb, dan neem ik daar toch even wat extra tijd voor om rustig te bewonderen.”
Perfecte match
Vanaf zijn start valt Ted onder Roland’s hoede, die naast Collectiebeheerder ook een flink aantal vrijwilligers bij Collectie Overijssel begeleidt. Maar de werkzaamheden doet Ted uiteindelijk geheel zelfstandig: “Dat is wel iets wat in je moet zitten, dat je niet constant een begeleider om je heen nodig hebt” zegt Ted. “Dat je in je eentje, op één plek bezig kunt zijn met werk wat, eigenlijk, best wel repeterend is.”
Als we spreken over de samenwerking lijkt Ted in alles eigenlijk een perfecte match te zijn. Omdat hij als kunstenaar altijd veel vrijheid gewend is, had hij in het begin eigenlijk niet verwacht of het werk bij hem zou passen. Het was best een omschakeling om iedere week drie dagdelen bij Collectie Overijssel te besteden. Maar nu hij er op terugkijkt ziet hij het als een enorme toevoeging: “Ik heb mij bij Collectie Overijssel als mens enorm kunnen ontwikkelen” zegt hij. “Doordat ik uit een hele andere hoek kom was ik eigenlijk nooit echt structuur en regelmaat gewend, terwijl ik daar uiteindelijk juist heel veel baat bij bleek te hebben. En het is daarnaast ook een goede combinatie, omdat ik ook nog tijd over heb om te schilderen. Dat is voor mij namelijk wel belangrijk.”
Kostbaar kapitaal
Collectie Overijssel ziet haar vrijwilligers als een kostbaar kapitaal en investeert daar dan ook met veel liefde in. Roland: “Wij hebben werk, en daar zoeken wij mensen bij. Maar we gaan wel degelijk op zoek naar een échte match. Iemand moet namelijk ook passen in het team, om onderdeel te worden van de hele organisatie. Uiteindelijk willen we dat het een succes wordt voor beide partijen.”
Ted, die nu meer dan 15 jaar werkzaam is bij Collectie Overijssel, is inmiddels één van de langstzittende trouwe krachten. Hij voelt zich na zoveel jaar helemaal thuis in de organisatie en waardeert het contact met Roland, maar ook met de andere vrijwilligers: “Het is een hechte groep waar ik mij goed in voel. En dankzij de collegialiteit is het altijd prettig werken.”
Overijssels erfgoed
Ondertussen heeft Ted de gehele fotocollectie stuk voor stuk gereinigd en speciaal verpakt, zodat deze straks veilig kan worden opgeborgen in het depot. Ook de beschikbare informatie uit de fotoalbums en schriften zijn inmiddels in het systeem gezet. Hiermee is een belangrijke periode afgerond en kan er worden overgeschakeld naar het toekennen van (inventaris)nummers. Daarmee is straks ieder object terug te vinden in het archief. Dit nummeren, waar Ted een poosje geleden mee is begonnen, moet met de opperste concentratie worden gedaan.
Bij de minste afleiding kan het zomaar de mist ingaan: “Vorige week moest ik 200 nummers opnieuw neerzetten” vertelt Ted. “Mijn gedachten waren even afgedwaald, waardoor ik ineens verkeerde nummers had opgeschreven. Iets wat mij nog nooit eerder was overkomen! Maar ja, dan begin ik gewoon weer opnieuw.”
Toewijding
De toewijding van Ted is wel nodig voor zo’n enorme klus, die uiteraard nog lang niet klaar is. Maar het nummeren zit er in ieder geval wel bijna op. Roland en Ted zijn daarmee toegekomen aan het misschien wel meest arbeidsintensieve project ooit; het beschrijven van de beelden. Deze toevoeging, van bijvoorbeeld namen, plaatsen en data, maken de fotocollectie pas echt compleet. Belangrijke gegevens, waardoor de beelden in de toekomst in ons archief voor iedereen goed vindbaar zullen zijn.
Ted ziet het overigens wel zitten, als hij nog een poosje bij Collectie Overijssel kan blijven. Niet alleen omdat hij het project van de fotocollectie Stork af wil maken, maar vooral omdat hij het zo’n fijne plek vindt waar hij met passie en gedrevenheid graag wil blijven bijdragen aan het Overijssels erfgoed.