Alex Roosdorp: iconisch in kleur en zwart-wit bij Collectie Overijssel

Zwolle – Onlangs zijn de rechten van de collectie Roosdorp officieel overgedragen aan Collectie Overijssel. Hiermee wordt het schitterende archief aan beeldmateriaal van fotograaf en cineast Alex Henri Anton Roosdorp eindelijk beschikbaar voor het grote publiek. Zowel het rijke fotoarchief als een deel van zijn films, geproduceerd onder de naam Marofilm, zijn online via de website van Collectie Overijssel te bewonderen.

Alex Henri Anton Roosdorp wordt op 31 augustus 1897 geboren in Kampen, waar hij opgroeit in een gezin van vijf kinderen: Mien (Wilhelmina Johanna), Jan (Johannes Hendrik), Frans Alex en Ulrich Jan Alexander. Alex’ is de jongste van het stel en de enige geboren Overijssellaar. Zijn broers en zus kwamen namelijk ter wereld in Haarlem, waar hun vader, boekhouder Johannes Hendrik, was geboren. Daar trouwde deze later met hun moeder Wilhelmina Johanna Schutte. Naast Alex was hun zoon Ulrich ook werkzaam als fotograaf.

Deventer

In de zomer van 1920 verlaat Alex op 22-jarige leeftijd zijn geboortestad Kampen om zich in Deventer te vestigen. Een jaar later trekt zijn geliefde Marie (Maria Magdalena van den Berg) bij hem in; een van oorsprong Zaanse jongedame, wonend en werkend als onderwijzeres in Amsterdam.

Zowel in Deventer als Kampen runt Alex tussen 1924 en 1928 een fotografisch atelier en fotohandel. Dit doet hij samen met zijn oudere broer Ulrich. Na een paar jaar samenwerken gaan de gebroeders uiteindelijk ieder hun eigen weg. Broer Ulrich vervolgt het vak tot 1939 in Zwolle, waarna hij zich later definitief in Heerde vestigt.

In de tussentijd blijft Alex trouw aan Deventer, waar hij in 1921 met Marie trouwt. Samen krijgen zij het jaar daarop hun dochter Tat: Tatjana Ingeborg Mia Mianka, vernoemd naar vier Russische filmsterren zoals Tat ooit eens vertelde. In de periode na haar geboorte verandert Alex’ fotozaak meerdere malen van adres, maar altijd binnen Deventer. Zo begon hij destijds met zijn broer aan de Brinkpoortstraat 22, waarna hij in 1929 verhuisde naar Zwolschestraat 24. Na de oorlog verhuist hij nog naar de Gibsonstraat, wat tot 1962 zo geregistreerd blijft.

Marofilm

Vanaf 1933 was Roosdorp naast fotograaf ook filmmaker. In 1940 richtte hij met zijn geliefde Marie de Marofilm Voorlichtingsdienst op, wat later werd afgekort tot Marofilm. De naam verwijst naar de namen van beide echtgenoten: M(arie)A(lex) RO(osdorp). Het koppel had hier ongetwijfeld voor gekozen omdat zij sterk overtuigd waren van de gelijkwaardigheid tussen en man en vrouw. Alex en Marie waren wat dat betreft echte feministen, wat voor die tijd nogal bijzonder was.

Het filmen werd uiteindelijk een echte familieaangelegenheid, want ook dochter Tat hielp op een gegeven moment mee aan de voorlichtingsfilms van haar ouders. Zo produceerden zij samen vele films in opdracht van de Deense regering, maar na de oorlog ook voor industriële ondernemingen, zoals destijds de Steengaasfabriek in Twello.

In 1939 maakte Marofilm haar eerste kleurenfilm Groenende Weiden, over de groengronden in Nederland. In totaal werden er vóór, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog op eigen initiatief en kosten door de familie Roosdorp zo’n 27 agrarische voorlichtingsfilms geproduceerd.

Het monteren van de films deed Alex Roosdorp overigens helemaal zelf, in zijn eigen studio. Het ontwikkelen daarentegen liet hij doen door speciale fotovaklabs. Zo werden de zwart-wit films bij Agfa Nederland ontwikkeld en stuurde hij zijn kleurenfilms (eerst Agfa, later Kodachrome 16mm) naar het laboratorium van Kodak in Parijs.

Filmarchief

Op 2 mei 2015 is er op NPO Radio 1 een interview uitgezonden met Rommy Albers (Eye Filmmuseum) en Dirk Staat (Nationaal Militair Museum) over de Marofilm Herwinnen door werken – Hoe wij Nederland zagen: “Deze amateurfilm is in de kluizen van Eye teruggevonden, die het Nederland toont in de zomer van 1945. Het bijzondere aan deze vondst is dat er uit een periode die we vooral in zwart-wit kennen, nu kleurenbeelden zijn opgedoken. Ook de inhoud is afwijkend: het accent ligt namelijk op het verwoeste Nederland en minder op de bevrijdingsfeesten.”

Alex en Marie Roosdorp legden tijdens de bevrijding vele kilometers af op de fiets, om opnamen te maken van deze historische gebeurtenis. Deze iconische kleurenbeelden laten zien hoe Nederland, en voornamelijk Deventer, de draad weer oppakt na de vele verwoestingen die de oorlog teweeg had gebracht. De film is in 2015 vijf keer gedraaid in Filmhuis de Keizer in Deventer (opgeheven in 2020), waarbij de vertoning destijds werd ingeleid door Stadsarchief Deventer, nu Collectie Overijssel. Nieuwsgierig naar deze bijzondere film? Bekijk Herwinnen door werken online bij Eye Filmmuseum.

Archief

Collectie Overijssel heeft veel filmmateriaal van Marofilm in haar archief, wat op onze website online te bekijken is, namelijk: Kabellegging voor de N.V. Deventer Radiocentrale (1933), Gasfabriek Deventer 100 jaar (1958) (twee delen, inclusief ruw materiaal) en de zesdelige serie 50 Jaar Hand in Hand voor het Twentse Platteland (1951) Daarnaast is ook één van Alex Roosdorp’s eerste films in ons archief te bewonderen, over Diepenveen in de jaren ’30, die nog vóór de oprichting van Marofilm werd gemaakt. De beelden geven een mooi inkijkje in het leven van die tijd in dit Overijsselse dorp.

In de inleiding van de collectie een overzichtslijst te vinden van alle films die Alex Roosdorp en Marofilm hebben gemaakt. Daarbij wordt ook de huidige locatie vermeld, waar het materiaal eventueel geraadpleegd kan worden.

Autochroom

Naast vele foto’s, negatieven en prentenbriefkaarten, bevat het fotoarchief van Alex Roosdorp ook 89 glasplaten. Deze zogenaamde autochromatische platen zijn gerestaureerd en online te bekijken. Een deel hiervan is extra bijzonder, omdat deze gemaakt zijn tijdens de archeologische opgraving van kasteel Arkelstein. Dit werd ooit in 1361 in buurtschap Loo gebouwd, maar in 1649 is gesloopt. De ‘autochromes’ die Alex Roosdorp hiervan heeft gemaakt zijn bewaard gebleven, inclusief een begeleidend schrijven van de fotograaf zelf.

Alex Roosdorpstraat

Op 14 februari 1965 overlijdt Alex Roosdorp op 68-jarige leeftijd in de Franse plaats Livry-Gargan. Hier was hij op werkbezoek in verband met een filmopdracht in Parijs. Om hem te eren heeft de stad Deventer in 2007 een straat naar hem vernoemd, aan de rand van wijk de Vijfhoek.

Benieuwd naar het bijzondere beeldarchief van Alex Roosdorp? Bekijk de online fotocollectie of duik in het filmarchief van Roosdorp en Marofilm!