Zwolle – Geen concert, geen foodtruckfestival, maar een grote militaire legertent midden op het Grote Kerkplein. Wie dit weekend nietsvermoedend langsloopt, stuit op een bijzondere wereld achter het canvasdoek. De theatrale installatie Thuiskomen beleeft hier haar première, en dat is geen licht verhaal. Het gaat over iets waar weinig mensen bij stilstaan: wat er werkelijk gebeurt als militairen terugkomen van een missie – en het leven thuis gewoon doorgaat alsof er niets is gebeurd.
Initiatiefnemer en maker Elise Doll vertelt over het project terwijl het publiek rond de tent staat. “Ik wilde laten zien dat thuiskomen veel meer is dan een vlucht terug naar Nederland,” zegt ze. “Veteranen nemen altijd iets mee terug. Soms verhalen. Soms stilte.”
In de tent worden indringende videobeelden gecombineerd met audio van zes veteranen, van jonge dertigers tot mannen van bijna honderd. Missies in Afghanistan, Mali, Bosnië, zelfs Nederlands-Indië. Bezoekers liggen op veldbedden, luisteren via koptelefoons en horen oorlogsverhalen die normaal gesproken alleen binnen defensiemuren worden gedeeld.
“Zonder jullie had dit nooit gekund,” zegt Doll tegen de veteranen die ook aanwezig zijn. “Ik hoop dat dit project iets doet, ik wilde bijdragen aan een stukje erkenning. ”
“De overgang is soms harder dan het geluid van een alarm”
Wethouder én veteraan: “Je staat gewoon weer in de woonkamer”
Wethouder Arjan Spaans, zelf veteraan, opent het project. Geen podium, geen microfoon. Het is intiem, en dat is precies de bedoeling. “Je leeft maanden in spanning, in scherpte,” zegt hij. “En dan sta je opeens weer in de woonkamer. De overgang is soms harder dan het geluid van een alarm. Thuiskomen is geen vanzelfsprekendheid. Je komt thuis met een rugzak vol ervaring. Soms vol verhalen, soms gevuld met stilte. Je bent dezelfde, maar toch veranderd. Dat vraagt iets van jezelf, maar ook van de mensen die op je wachten. Een lief thuisfront.”
Luitenant-generaal: “Sommigen komen terug, maar zijn nooit thuisgekomen”
Ook Hans van Griensven, luitenant-generaal buiten dienst en voorzitter van het Veteranenplatform, grijpt het publiek bij de keel met een verhaal uit… de Bonte Os in Kampen. Hij vertelt hoe hij gisteravond tijdens het eten naast twee mannen zat. Eén begon te praten. Over Uruzgan, Chora, en gebeurtenissen die hem na achttien jaar nog steeds achtervolgen. Zijn woorden stroomden over. Tegenover hem zat een vriend – geen militair, geen grote verhalen – die alleen maar luisterde. Geen advies, geen oordeel. Alleen aandacht. “En dat,” zei Van Griensven, “is thuiskomen. Dat iemand blijft luisteren. Je zag het aan hem. Hij was terug in Nederland, maar niet thuis. Sommige veteranen hebben niemand om tegen te praten. Dan blijf je gevangen in je eigen hoofd.”
Zijn boodschap is simpel: “Thuiskomen doe je niet alleen. Je hebt mensen nodig die luisteren – ook als ze het niet begrijpen. Dat is waar dit project zo belangrijk voor is.”
“Als een auto de straat in reed die ik niet kende… hart in mijn keel” -Anneke Broeksma – moeder van veteraan Mark Broeksma (37) uit Zwolle
Op het plein staan niet alleen militairen, maar ook ouders, partners en kinderen. Anneke, moeder van de Zwolse veteraan Mark Broeksma (37), vertelt: “Toen hij werd uitgezonden naar Afghanistan, reed elke week iemand op een bermbom. Hij was 19. Dan is zo’n missie helemaal geen bewuste keuze. Later krijg je misschien idealen maar met 19 is het gewoon stoer. Als er ’s avonds een onbekende auto de straat in reed, dacht ik: ‘Nu komt iemand het vertellen’.”
Het afgelopen jaar kwam het gevoel toch terug: “Je denkt dat het weg is. Maar toen Elise ons weer interviewde, kwam alles boven. Na 17 jaar. Dat verbaasde me. Zo werkt dat dus.”
Ruiken, voelen, horen – en soms even weg
Bezoekers mogen de tent in kleine groepen in om de indrukwekkende verhalen van de missies, de thuiskomst en het thuisfront te ervaren. “Je kan altijd de tent verlaten. Sommige verhalen zijn zwaar. Maar het is echt.”, zegt Doll.
Gratis – maar reserveren móét
De installatie is nog te bezoeken vandaag en morgen. Toegang is gratis, maar reserveren is verplicht via: www.meraki-theaterproducties.nl/thuiskomen. Overigens kan dat ook op het plein zelf.
