Koolmees begint verkenning: ‘Als niemand beweegt, wordt het heel ingewikkeld’

Den Haag – Oud-minister en voormalig NS-topman Wouter Koolmees keert terug op het Binnenhof. Kamervoorzitter Martin Bosma maakte dinsdagmiddag bekend dat Koolmees is gevraagd om de eerste verkenning uit te voeren richting een nieuw kabinet. De voordracht kwam van D66-leider Rob Jetten, maar tijdens een overleg met de gekozen lijsttrekkers bleek dat Koolmees op breed draagvlak kon rekenen.

De verkenner gaat onderzoeken welke coalities op basis van de voorlopige uitslag realistisch en stabiel genoeg zijn om richting een formatie te gaan. De tijd dringt: al 11 november moet Koolmees zijn verslag opleveren, op tijd voor het debat over de verkiezingsuitslag op 13 november. Dat verslag wordt openbaar gemaakt en ook in de plenaire zaal toegelicht. De nieuwe Tweede Kamer wordt op 12 november geïnstalleerd.

‘Geen tijd te verliezen’

Tijdens een persconferentie dinsdagavond benadrukte Koolmees dat de opdracht “geen eenvoudige” is.

“De verkiezingsuitslag is complex. De zetelverhoudingen zijn fors veranderd en in de campagne zijn stevige voorkeuren uitgesproken,” – Wouter Koolmees

Toch wil hij tempo maken:

“Zowel politiek als samenleving willen snel richting een stabiel kabinet. Ik ga vanavond dossiers inlezen en morgenochtend om half tien begin ik met gesprekken, in volgorde van de verkiezingsuitslag.”

Koolmees wil met álle fractievoorzitters spreken. Mogelijke blokkades hoopt hij in vertrouwen te bespreken. “Als niemand beweegt, wordt het ingewikkeld om een stabiel kabinet te vormen,” waarschuwde hij.

Verkenner Wouter Koolmees ontvangt op woensdag 5 november achtereenvolgens:

• Rob Jetten
• Geert Wilders
• Dilan Yesilgöz
• Jesse Klaver
• Henri Bontenbal
• Joost Eerdmans
• Lidewij de Vos
• Caroline van der Plas

Open eindjes en gevoelige onderwerpen

Over eventuele coalitievoorkeuren liet hij niets los. Journalisten visten naar bekende varianten – een middenkabinet of een combinatie richting rechts – maar Koolmees hield zijn kaarten tegen de borst:

“Getalsmatig zijn er meerdere mogelijkheden, maar het gaat om de wensen van politieke leiders. Daar wil ik eerst met hen over praten.”

Ook de optie van een minderheidskabinet wordt niet uitgesloten, maar daarover wilde hij niet speculeren:

“Eerst gesprekken voeren, dan conclusies.”

Vertrouwen lijmen

De verkenner legde meermaals nadruk op vertrouwen, iets wat de afgelopen formaties ontbrak. “In campagnes wordt veel kapotgeslagen. Na de verkiezingen moet dat opnieuw opgebouwd worden.” Hij erkent dat frustratie en emotie bij formaties horen, maar ziet nu vooral een brede wens om door te pakken: “Heel Nederland snakt naar een stabiel kabinet dat grote problemen daadkrachtig kan aanpakken.”

Tijdelijke terugkeer uit de NS-directie

Omdat Koolmees momenteel topman is bij de NS, moest hij eerst zijn Raad van Commissarissen bellen. “Ik kan niet lang wegblijven bij de NS. Maar een verkenning duurt kort. Eén à twee weken. Daarna ga ik terug.” Volgens hem was daar direct akkoord op.

Eerste gesprekken morgenochtend

Koolmees begint woensdag met de grootste partij uit de verkiezingsuitslag. Voor alle fracties geldt dezelfde aanpak,zelfde vragenlijst en evenveel tijd in de eerste ronde. Of er vervolggesprekken nodig zijn, beslist hij later.

De opdracht is duidelijk: een verslag aanleveren waar de Tweede Kamer mee verder kan. “Het is geslaagd als een meerderheid de volgende logische stap kan zetten naar een stabiel kabinet.” Of dat snel gaat? Koolmees heeft zijn les geleerd na de langste formatie ooit, waar hij eerder bij betrokken was. “Ik hoop dat die geschiedenis zich niet herhaalt.”

Wat doet een verkenner eigenlijk?

De rol is niet wettelijk vastgelegd, maar de verkenner vormt in de dagen na de verkiezingen een eerste brug tussen partijen, voordat er informateurs worden aangewezen. Het is een soort politieke relatietherapie: inventariseren wie met wie kan, waar blokkades zitten, en welke combinaties kans maken op stabiel beleid in Tweede én Eerste Kamer.

Hoe nu verder?

• 4 nov: Koolmees aangewezen als verkenner
• 5 nov: Eerste gesprekken, start 09.30 uur
• 11 nov: Verslag naar de Kamer (openbaar)
• 12 nov: Installatie nieuwe Tweede Kamer
• 13 nov: Kamerdebat over verkiezingsuitslag en aanwijzing informateur(s)

“Er is geen toverformule. Maar als iedereen vast blijft houden aan blokkades, komen we niet verder. Het is tijd om te kijken wat wél kan.” – wouter Koolmees