Interview met Zwolse veteraan Ted Hielckert: ‘De derde en laatste oorlog is mij het meest bijgebleven’

Zwolle –  Oud-marinier Ted Hielckert (82) is geboren in het voormalig Nederlands-Indië, wat tegenwoordig Indonesië heet. Hij heeft als klein kind de Tweede Wereldoorlog en de bezetting en de onderdrukking van de Japanners meegemaakt. Hij deelt zijn herinneringen over zijn tijd in Indonesië tijdens de Japanse bezetting, de Indonesische Revolutie en vertelt over de heftige tijd die hij meemaakte tijdens zijn militaire dienstplicht in Nieuw-Guinea.

Animatie: © RTV Focus Zwolle

Ted Hielckert woonde tijdens de Japanse bezetting samen met zijn moeder en broertje in een leegstaand winkelpand met bovenwoning in de hoofdstraat van Semarang op het eiland Java. Daar hebben ze samen met een paar tantes een huis gekraakt. Zijn vader zat als militair opgesloten in een Japanse gevangenis. “Als ik terugkijkt naar deze periode was het eigenlijk een hele fijne tijd, ik woonde daar samen met mijn neefjes en nichtjes in een mooi huis met een grote achtertuin waarin veel fruitbomen stonden. Wij mochten alleen niet naar buiten, want dat was gevaarlijk. De woning had een balkon en vanaf daar kon ik de straat overzien. Vanaf het balkon zag ik de vreselijke dingen die op straat plaats vonden.”

Op 15 augustus 1945 kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog, maar dit voelde voor de Indonesiërs nog niet zo. Hielckert vertelt dat op 17 augustus 1945 de Indonesische Revolutie begon met een volksopstand, dit duurde tot midden januari 1946. De haat van het Indonesische volk keerde zich tegen de nog aanwezige Nederlanders. “In 1956 moest mijn vader alles inleveren, we waren van de ene op de andere dag straatarm. Toen wilden we terug naar Nederland, alhoewel we daar nog nooit waren geweest.” In 1956 vertrok Ted met zijn ouders en zes broers naar Nederland, hij was toen vijftien jaar. De bootreis naar Nederland duurde ongeveer een maand. Ze lieten een land achter waarin ze waren opgegroeid en waarin ze een rijk leven hadden.

In Nederland moesten ze weer helemaal opnieuw beginnen. Eerst werden ze ondergebracht in een pension in Deventer en uiteindelijk kregen ze een huis in Zwolle. “Mijn ouders moesten leningen afsluiten en later alles terugbetalen. De reis naar Holland, nieuwe kleding en spullen voor ons nieuwe huis moesten we betalen van mijn vaders inkomen. Ik had altijd Nederlands onderwijs gehad, dus toen wij in Holland kwamen, wist ik soms meer dan de gemiddelde Nederlandse kinderen.”

Hielckert maakte zijn middelbare schoolopleiding af en werd op 20-jarige leeftijd opgeroepen voor de Militaire dienstplicht, hij werd uitgezonden naar Nieuw-Guinea. “Ik kreeg in Nederland een Mariniers opleiding, ik leerde hier om te vechten en het omgaan met wapens. Later gaf ik aan een technisch vak te willen leren, ik ben toen voor radiotelegrafist opgeleid. Wat mij het meest is bijgebleven is dat ik weer terug naar zijn roots ging, de plek waar ik vandaan kwam. Ik werd wel weer betrokken bij een oorlog. Deze derde en laatste oorlog is mij het meest bijgebleven. Ik moest veel patrouilles lopen en mensen gevangennemen. Ik moest vechten tegen mensen met wie ik ben opgegroeid. Dit was een hele zware en moeilijke tijd.”

Ik moest vechten tegen mensen met wie ik was opgegroeidTed Hielckert

Ik vroeg hem of hij veel met zijn familie heeft gepraat over deze periode uit zijn leven, maar hij vertelde dat hij dit niet had gedaan. “Ik heb er niet veel over gepraat, ik schreef regelmatig brieven waarin ik mijn verhaal kwijt kon, deze hebben mijn broers vast ook gelezen. Bovendien werd in de media dagelijks verslag gedaan van de strijd in het Verre Oosten.”

In 2002 heeft Hielckert meegeholpen aan de oprichting van een monument in Zwolle. “Ik heb samen met oud-burgemeester Gauke Loopstra, een oud Indië veteraan, het initiatief genomen om een monument op te richten. Wij vonden dat er in Zwolle een monument moest komen, omdat hier veel mensen, als burger of militair, iets te maken hebben met Indië of Indonesië. Elk jaar wordt er op 15 augustus een Nationale herdenking gehouden. De drie zuilen symboliseren de drie oorlogsperiodes toen het nog Nederlands grondgebied was.”

“Ik wil mensen vertellen dat de geschiedenis die ze nu leren niet compleet is.” Volgens Hielckert wordt er de laatste jaren veel te weinig aandacht geschonken aan dit deel uit de vaderlandse geschiedenis, daarom geeft hij al een aantal jaren gastlessen op scholen en lezingen bij verenigingen.

Ik wil mensen vertellen dat de geschiedenis die ze nu leren niet compleet is. Er wordt niks verteld over het voormalig Nederlands-Indië. Ted Hielckert

“Als ik gevraagd word om een les te geven, doe ik het nog steeds en ik merk dat het zeer gewaardeerd wordt.” Als Ted de volgende generaties iets mee zou mogen geven zou dat zijn dat het niet normaal is hoe de mensen vroeger met elkaar om gingen. “Een land koloniseren en bezetten past niet meer in deze tijd en het gebruik van geweld is zinloos.” Zijn boodschap is: Vrede is niet vanzelfsprekend, dit moet je koesteren en bewaken.

Dit is waarom er op 15 augustus een herdenking is

De 15 augustus herdenking in Zwolle.

Op 15 augustus 1991 werd bij het algemeen oorlogsmonument in het Ter Pelkwijk park in het centrum van Zwolle voor de eerste maal een Indië herdenking gehouden. Een Herdenking ter nagedachtenis aan alle Nederlandse onderdanen. Burgers en militairen, die in ons voormalig Nederlands Indië en Nieuw Guinea zijn omgekomen als gevolg van oorlog, bezetting, gevangenschap en terreur. Een herdenking voor alle Nederlandse onderdanen, die de dood vonden tijdens WO II in Indië en de rest van Oost Azië (1941-1945), tijdens de Indonesische revolutie (Dekolonisatie oorlog 1945-1949) en de militaire conflicten om Nederlands Nieuw Guinea (1949-1962). Vanaf 15 augustus 2002 worden de herdenkingen bij het eigen “Indië- en Nieuw Guinea-monument 1941-1962” in Park Eekhout gehouden.

Vanaf 15 augustus 2002 worden de herdenkingen bij het eigen “Indië- en Nieuw Guinea- monument 1941-1962” in Park Eekhout gehouden. Waarom is de periode 1941 – 1962 vermeld op het monument ?

Omdat op 8 december 1941 de Nederlandse regering (in ballingschap) Japan de oorlog verklaarde n.a.v. de aanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbour op Hawaï op 7 december 1941 en er op 15 augustus 1962 een officieel einde kwam aan een Nederlands koloniaal bewind in Azië.

Waarom de herdenking op 15 augustus?

Twee belangrijke data.

15 augustus1945 markeert het officiële einde van WO II voor het gehele Koninkrijk der Nederlanden door de capitulatie van het Keizerrijk Japan.

Op 15 augustus 1962 werd in het gebouw van de Verenigde Naties te New York een akkoordverklaring ondertekend door het Koninkrijk der Nederlanden en de Republiek Indonesië over de nieuwe status van Nieuw Guinea, thans West Papua.

Het Indië en Nieuw Guinea monument 1941-1962 in Zwolle.

Het monument in park Eekhout kon alleen worden gerealiseerd als het een algemeen karakter zou krijgen. Een monument voor alle omgekomen burgers en militairen. Uit respect voor de 15 Zwolse militairen die in de periode 1945-1949 in Indië omkwamen, werd een plaquette met hun namen, inclusief geboorte- en overlijdensdata, geplaatst. Het monument werd in opdracht van de “Stichting Indië Monument Zwolle” opgericht en op15 augustus 2002 onthult en in gebruik genomen. De “Stichting Indië Monument Zwolle” werd eind 2002 opgeheven en het monument werd voor het beheer en het onderhoud ervan overgedragen aan de gemeente Zwolle.

Organisatie van de herdenking op15 Augustus in Zwolle.

Net als de Nationale 4 mei herdenking bij het oorlogsmonument in het Ter Pelkwijkpark wordt ook de herdenking op 15 augustus georganiseerd door de gemeente Zwolle. De “Commissie Herdenking 15 Augustus Zwolle” is belast met de voorbereiding en de uitvoering van de herdenking. Deze commissie is een  representatieve vertegenwoordiging van alle oorlogsslachtoffers van zowel burgers en militairen, t.w. de Indisch Nederlandse-, de Molukse-, de Papua-, de Joodse gemeenschap en de Zwolse Oorlogsveteranen. De Parkschool aan de Westerlaan heeft het monument in park Eekhout geadopteerd en werkt ook mee aan de jaarlijkse herdenking op 15 augustus.