Duitse tankbemanning schuilt onder Sassenpoort en schiet revolvers leeg

Zwolle – Een spannend stukje oorlogsverleden van de Zwolse Sassenpoort is onlangs boven water gekomen. Uit nieuw archiefonderzoek blijkt dat de eeuwenoude stadspoort nog altijd de littekens draagt van een bizar moment in de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog.

Aan de gewelven van de poort zijn namelijk echte kogelgaten te zien – overblijfselen van de bemanning van een Duitse tankschutter die op 12 april 1945, één dag vóór de bevrijding van Zwolle, hun revolvers leegschoten in een roes van spanning en ‘dankbaarheid.’

De ontdekking komt voort uit vergeten notities van het toenmalige Rijksarchief in Overijssel, dat destijds in de Sassenpoort was gevestigd. In een bewaard gebleven verslag schrijft de archivaris droogjes dat “de bemanning van een Duitsche tank, die bescherming had gezocht onder den doorgang, uit dankbaarheid haar revolvers afvuurde tegen het gewelf.” De schade? “Onbeteekenend,” aldus de nuchtere ambtenaar — maar de sporen zijn er nog.

De schade? “Onbeteekenend,” aldus de nuchtere ambtenaar.

Monument met littekens

De imposante poort, die al sinds 1409 de stad siert, blijkt dus niet alleen een middeleeuwse verdediger, maar ook een stille getuige van het oorlogsgeweld. De kogelinslagen, onopvallend tussen de eeuwenoude stenen, vertellen een verhaal dat bijna niemand kent.

Klokken gered van de smeltoven

Uit dezelfde archiefstukken blijkt dat de twee klokken, daterend uit 1731 en 1732, de oorlog wonder boven wonder hebben overleefd. De archivaris had het slagwerk al een half jaar vóór de Duitse klokkenvorderingen stilgezet, vermoedelijk de reden dat ze nooit werden omgesmolten voor munitie.

Nieuwe expositie

Vanaf 6 november opent in de Sassenpoort een nieuwe tentoonstelling over de archiefgeschiedenis van het gebouw, dat van 1898 tot 1980 dienstdeed als het Provinciaal Rijksarchief. Bezoekers kunnen daar niet alleen de eeuwenoude documenten bekijken, maar ook de kogelgaten zelf ontdekken — tastbare herinneringen aan een moment waarop de vrijheid letterlijk om de hoek kwam.

De Sassenpoort behoort tot de Top 100 van Nederlandse monumenten en draagt het Blue Shield-predicaat, wat betekent dat het gebouw in tijden van oorlog of ramp met voorrang wordt beschermd. Ironisch genoeg bleek dat in 1945 nét niet helemaal genoeg om aan kogels te ontkomen.