Dodenherdenking Zwolle 4 mei: ‘Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid, maar iets dat voortdurend onderhoud vraagt’
Zwolle – In stilte stonden honderden mensen bijeen in het Ter Pelkwijkpark. De jaarlijkse dodenherdenking in Zwolle trok ongekend veel belangstellenden, onder wie tientallen familieleden van de Joodse familie Wijnberg. Zij waren speciaal uit onder meer Canada, de VS en Australië overgekomen voor de onthulling van Stolpersteinen op de plek waar ooit Hotel Wijnberg stond.
De herdenking was een bijzonder moment in een bijzonder jaar: 2025, tachtig jaar na de bevrijding van Nederland. Terwijl de avond viel over Zwolle, klonk opnieuw de stilte. Twee minuten. Daarna het Wilhelmus. Daarna de woorden, de muziek, het samenzijn.
Stilstaan bij wat was en wat is
“Vanavond herdenken wij allen de Nederlandse oorlogsslachtoffers,” sprak ceremoniemeester Arjan Duijn. “Alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord, zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië, als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.”
Snijders verwelkomde nadrukkelijk de familie Wijnberg, van wie tientallen nakomelingen zich hadden verzameld in Zwolle. “Het is een eer u hier te mogen ontvangen,” zei hij. “Vanmiddag onthulden wij samen Stolpersteinen op de plek waar vroeger Hotel Wijnberg stond. Voor veel inwoners van Zwolle is die naam een begrip. De familie Wijnberg vormt een bijzonder deel van onze stadsgeschiedenis.”
Met de plaatsing van de Stolpersteinen – kleine messing steentjes met de namen van slachtoffers – werd een tastbaar eerbetoon gebracht aan de Zwolse Joden die tijdens de oorlog werden gedeporteerd en vermoord. “Een mens is pas vergeten wanneer zijn naam is vergeten,” vertelde de burgemeester.
‘Ontzetting is preciezer dan bevrijding’
De burgemeester benadrukte dat bevrijding niet automatisch vrijheid betekent. Hij verwees naar het werk van de Amerikaanse historicus Timothy Snyder: “Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid, maar iets dat voortdurend onderhoud vraagt. Daarvoor is actieve betrokkenheid van ons allemaal nodig – van iedere inwoner.”
Ook verwees hij naar Selma Wijnberg, die als overlevende van Sobibor na de oorlog terugkeerde naar Zwolle, maar zich nooit echt vrij voelde. “Ze werd koel ontvangen. Ze was bevrijd, maar van echte vrijheid was geen sprake. Haar keuzevrijheid werd beperkt, ze werd met uitzetting bedreigd.”, vertelt Snijders. “Als ik nu daaraan denk, dan is het met ontzetting en hevige schrik.”
Gedicht als spiegel van de tijd
Stadsdichter Gertrüd Reinink legde in haar voordracht feilloos de vinger op de zere plek. In een indringend en geëngageerd gedicht verwees ze naar de dreiging van herhaling, de dunne lijn tussen herinnering en vergetelheid:
“Alles is toch al gezegd in deze afgelopen tachtig jaar?
Je hoeft alleen maar stil te zijn, het antwoord schuilt hier bij elkaar.
We weten nu toch wel hoe belangrijk vrijheid is.
Dat we nooit meer willen vechten, hoe verschrikkelijk oorlog is.”
Haar woorden klonken als een waarschuwing:
“Ze zwaaien weer met gestrekte armen.
Ze schaden rechten en vertrouwen.
Ze controleren, breken af en proberen met hun geld aan macht te bouwen.
Kunnen we ze nog negeren? De vele tekens aan de wand?
Als 80 jaar ons iets leert: het schuift geluidloos naar de rand.”
Tegelijk sprak haar poëzie van hoop en menselijkheid:
“Onder boosheid schuilt er angst.
Een stilte verbergt vaak verdriet.
Echt luisteren kan harten openen, omdat je elkaar pas dan echt ziet.”
“Hoe blijven we voor vrede zorgen?
Waarin raken we elkaar kwijt?
Het antwoord ligt in ons besloten —
in liefde, aandacht en in tijd.”
Muziek, jeugd
De herdenking werd gedragen door Zwolse stemmen en klanken. Scholier Tijn van Marion sprak, het Kinderkoor Konstantijn zong, en er was muziek van een kopergroep van harmonieorkest De Bazuin, sopraan Melissa van Voorst, celliste Isabelle Gouder de Beauregard en trompettiste Alike Jonkman. Klokkenluidersgilde St. Michaël luidde plechtig de avond in.
Gedeputeerde Erwin Hoogland legde samen met burgemeester Snijders een krans namens het openbaar bestuur. Ook talloze organisaties, burgers en veteranen namen deel aan de kranslegging.
De plechtigheid eindigde in een plechtige wandeling langs het monument. Oud-militairen, eerstejaars studenten van het Deltion College, rolstoelgebruikers en tientallen Zwollenaren sloten zich aan in de stoet.
Bevrijdingsdag
Morgen mandag 5 mei viert Zwolle de vrijheid. Op het Bevrijdingsfestival Overijssel klinkt de muziek, is er theater en herdenkt de stad op een andere toon. De Zwolse veteranen hebben een eigen kampement op het terrein, en op verschillende podia vinden optredens plaats.
0 
0 
0
