Bijzonder middeleeuws handschrift nu digitaal beschikbaar

Zwolle – Collectie Overijssel heeft een bijzonder handschrift uit de middeleeuwen digitaal beschikbaar gemaakt, zodat iedereen het online kan bekijken. Het handschrift is gemaakt tussen 1224 en 1237 en is dus zo’n 800 jaar (!) oud. Vermoedelijk gaat het om het oudste compleet bewaard gebleven handschrift van Overijssel.

Dit bijzondere handgeschreven boek bevat drie onderdelen

• Martyrologium: een kalender waarin per dag staat welke heilige men op die dag herdenkt. Bij elke heilige staat de naam, waar hij of zij leefde en/of begraven is, en wat zijn of haar kenmerken zijn.
• Regula Sancti Benedicti: de kloosterregels van de heilige Benedictus.
  Diverse teksten over het aannemen van het habijt (de kloosterkleding), incipits van de psalmen, gebeden en een richtlijn voor het bepalen van de stand van de maan.
• Het handschrift was ooit in het bezit van het cisterciënzervrouwenklooster Mariënhorst ter Hunnepe. Dit klooster lag ten zuidoosten van Deventer, op de grens tussen Overijssel en Gelderland.

Klooster Mariënhorst ter Hunnepe

De vrouwen die er zaten kwamen uit adellijke Overijsselse en Gelderse families. Rond 1280 woonden er ongeveer 30 nonnen. Ze moesten zich houden aan strenge kloosterregels. Het klooster raakte in de 16e eeuw in opspraak doordat zij de kloosterregels niet meer goed na zouden leven. Steeds minder vrouwen droegen het habijt en waagden zich aan wereldse kleding en sieraden. Enkele zusters zouden zelfs met enige regelmaat uitstapjes buiten het klooster hebben gemaakt. Met behulp van de stadhouder van Gelderland wordt geprobeerd om weer orde op zaken te stellen. Abdis Agnes van Keppel laat later weten dat de rust is wedergekeerd, ondanks dat er een paar opruiende brieven van ene juffer van Apeldorn zijn rondgegaan. In deze brieven laat juffer van Apeldorn vroegere medezusters weten ‘dat ze gek zijn om weer in het habijt te gaan lopen’.

Herkomst van het handschrift

Het handschrift is waarschijnlijk gemaakt in Klooster Kamp bij Kamp-Lintfort in Duitsland. Kamp was de moederabdij van klooster ter Hunnepe. Tot in de 19e eeuw heeft het boek in ter Hunnepe gelegen. Het was bedoeld voor dagelijks gebruik en werd gelezen tijdens het koorgebed.

Bijzonder detail: in het boek is terug te zien hoe destijds kleine reparaties aan het perkament zijn gemaakt. Perkament was erg kostbaar, dus bij beschadigingen werden de bladzijden gewoon gebruikt.

Kleine reparatie aan een bladzijde uit het boek.

Het handschrift is nu opgenomen in de archiefcollectie van de abdij St. Mariënhorst: 0189.1 Abdij St. Mariënhorst te Ter Hunnepe (Collectie Overijssel locatie Zwolle). Daar kun je het digitaal bekijken.

Bronvermelding
Herwijer, N., Lubberding, H., en Vries, J. de (red.), Zusters tussen twee beken. Graven naar klooster ter Hunnepe (Deventer 1998).