Kunst & CultuurNieuws uit ZwolleVideo NieuwsVoorpagina

John Heartfield gebruikte satire als wapen tegen Hitler

Tentoonstelling John Heartfield vanaf zaterdag 5 juni te zien in Fundatie

Zwolle – De musea openen zaterdag 5 juni de deuren. Ook de Fundatie mag weer open. De gloednieuwe tentoonstelling met werk van John Heartfield is vanaf dat moment ook te zien. De tentoonstelling stond eigenlijk gepland voor 23 april, maar toen was het museum door de coronamaatregelen nog gesloten.

John Heartfield (geboren als Helmut Hertzfelde) was een van de eerste sleutelfiguren van de Berlijnse Dada. Een culturele beweging die begon na de Eerste Wereldoorlog. Dada kunstenaars hielden zich bezig met mengvormen van beeldende kunst, poëzie, theater en grafisch ontwerp. De stroming bereikte een hoogtepunt rond 1920. Een jaar daarvoor vond Heartfield samen met George Grosz de fotomontage uit. Rond diezelfde tijd werd hij ook lid van de KPD, de Duitse communistische partij.

Propagenda tegen nationaalsocialisme

De KPD zag al gauw de meerwaarde van de fotografische beeldmanipulaties van Heartfield, en gaf hem de ruimte om de covers te maken van het tijdschrift AIZ (Die Arbeiter-Illustrierte Zeitung). Daarnaast verzorgde Heartfield de verkiezingscampagnes voor de KPD. De kritieken waren lovend, maar hij werd ook gevreesd door zijn scherpe ontleding van het Nationaalsocialisme, waarbij Adolf Hitler er niet bekaaid van af kwam. Vriend en kunstcriticus Adolf Behne typeerde de montages van Heartfield als “Fotografie plus Dynamiet” – vandaar de naam van de tentoonstelling.

Op de vlucht

Na de machtsovername door Hitler in Duitsland, werd het een stuk gevaarlijker om andere politieke boodschappen te verspreiden. De kunstenaar verloor de propagandaoorlog van de Nazi’s. Hitler won de verkiezing. Hierdoor moest Heartfield in 1933 Duitsland ontvluchten. Praag werd zijn nieuwe thuis – voor even. Hij zette zijn werk daar voort. Toen Praag ook in handen van Nazi Duitsland viel, vluchtte de kunstenaar naar Engeland.

Herwaardering in de jaren ’60

Na de Tweede Wereldoorlog koos Heartfield voor de DDR. Daar werd hij door de nieuwe machthebbers met enige argwaan en reserve bejegend en slaagde er niet in de propagandistische kracht van zijn werk te doen herleven. Hij wierp zich op het vormgeven van boeken (iets wat hij vanaf het begin van zijn kunstenaarschap al deed) en op het ontwerpen van theaterdecors. In 1968 overleed John Heartfield. Hij heeft net op tijd nog kunnen meemaken dat de studentenbeweging in de zestiger jaren zijn fotomontages omarmde.

De tentoonstelling Fotografie plus Dynamiet toont het enorme oeuvre van Heartfield in haar geheel: van boekomslagen en politieke advertenties tot decorontwerpen, fotografie en animatiefilms. Er zijn werken die voor het eerst getoond worden, waaronder drukwerk, tekeningen en artefacten uit Oost-Azië die dienden als inspiratiebron voor Heartfields werk. Nog te zien tot 22 augustus in museum de Fundatie.

 

Gerelateerde artikelen

Back to top button