Zaterdag 19 april start in Museum De Fundatie de overzichtstentoonstelling CREMER IN VERF, 1954-2014. Jan Cremer gaf donderdag middag samen met Ralph Keuning, directeur van De Fundatie, een persoonlijke toelichting op de tentoonstelling.
Felle kleur en het grote gebaar
Jan Cremer begon al op zijn veertiende met schilderen. En het was meteen raak. Geen voorzichtige eerste stapjes, geen aarzelend zoeken, maar al direct de felle kleur en het grote gebaar. Na meer dan een halve eeuw ontwikkeling zijn die twee kenmerken nog altijd de basis van zijn kunst. Cremer spreekt zich krachtig en zonder reserve uit. Onder de titel CREMER IN VERF, 1954-2014 toont Museum de Fundatie in Zwolle van 19 april t/m 23 augustus 2015 een uitgebreid overzicht van 60 jaar schilderkunst van Jan Cremer.
Parijs – Peinture Barbarisme
Cremer is geen schrijver die schildert. Het begon allemaal met schilderen, het schrijven kwam daarna. Of misschien is het juister om te stellen dat het begon met kijken. Schilderen en schrijven zijn voor Cremer namelijk twee verschillende manieren om datgene wat hij om zich heen ziet vast te leggen en te verwerken. De ene keer op papier, de andere keer in verf. I paint, I write, I paint, zoals de monografie heet die in 2000 aan zijn dubbeltalent werd gewijd. De jonge Jan Cremer, geboren op 20 april 1940 in Enschede, lanceerde zichzelf in het Parijs van de jaren 50. De lichtstad was destijds een internationale smeltkroes van kunst en cultuur, waarin hij als artistieke veelvraat zijn levenshonger probeerde te stillen. In Parijs ontwikkelde hij zijn zogeheten ‘Peinture Barbarisme’, woest beschilderde doeken met dikke lagen verf, gemengd met zand, jute en andere materialen. Met zijn onorthodoxe techniek en dito persoonlijkheid plaatste hij zichzelf in één klap in de frontlinie van de moderne kunst.
Ibiza – Ik Jan Cremer
In 1961 verliet Cremer de wereldstad Parijs (waar hij wel een atelier aanhield) voor het afgelegen Ibiza. De brandende zon en het ruige landschap leidde tot een serie werken die in hun trefzekere schriftuur haast oosters aandoen. Ze laten zien hoezeer schilderen en schrijven in elkaars verlengde kunnen liggen en soms elkaar overlappen. Bij Cremer was dat letterlijk het geval. De publicatie van zijn niets-verhullende schelmenroman Ik Jan Cremer in 1964 choqueerde de culturele elite in Nederland. Met de opbrengst van deze “onverbiddelijke bestseller”, die later in tientallen landen werd vertaald, vestigde hij zich in het Chelsea Hotel in New York. Daar begon hij opnieuw te schilderen, ditmaal geen abstracte doeken vol verfgeweld maar expressieve en kleurrijke tulpenvelden. Cremers incorporatie van het Hollandse clichébeeld bij uitstek mag gezien worden als een verbinding tussen de pure schilderkunst van Parijs en Ibiza met enerzijds de grote Hollandse landschapstraditie en anderzijds de anti-traditionele pop art van New York.
Zeegezichten
Het landschap, zowel in Nederland als in de vele exotische oorden die hij door de jaren heen bezocht, waaronder Mongolië en Siberië, groeide uit tot het centrale thema in het geschilderde oeuvre van Jan Cremer. Meer recent is daaraan het zeegezicht toegevoegd. Door de monumentale formaten, tot drie meter breed, en de stevig opgebrachte verflagen hebben deze stukken een sterk fysieke aanwezigheid, die een continuïteit vormen met het ‘Peinture Barbarisme’ uit zijn beginperiode. Schilderijen met titels als Mongoolse zee (2007), Montauk Sunrise (2010) en Cape Cod (2012) zijn niet alleen een directe weerslag van Cremers reislust maar vooral ook een metafoor van zijn voortdurende behoefte aan ruimte en beweging, die in al zijn doen en laten een belangrijke drijfveer is.
Paul Citroen
Op deze grote overzichtstentoonstelling van Cremers schilderkunst in Museum de Fundatie in Zwolle, is zijn artistieke ontwikkeling te volgen aan de hand van zes clusters van werken. Elke cluster vertegenwoordigt een fase in zijn schilderkunstige avontuur. Tot de selectie behoren schilderijen die in de jaren 60 en 70 door de Provincie Overijssel werden verworven. Een aantal van hen kwamen van de schilder-verzamelaar Paul Citroen, die op de academie in Den Haag een van Cremers docenten was en al vroeg oog had voor diens baanbrekende werk. Behalve in de kunstcollectie van de provincie, die onder beheer valt van de Fundatie, bevinden zich in de eigen collectie van het museum nog twee schilderijen van Jan Cremer, beide daterend van 1959. Woestijngevecht werd in 2014 met steun van de BankGiro Loterij verworven, Nanacht is in langdurig bruikleen verkregen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Zoals de titel al aangeeft, staat de schilderkunst van Jan Cremer centraal op de tentoonstelling in Zwolle. Om recht te doen aan de veelzijdigheid van zijn kunstenaarschap is er op gepaste wijze tevens aandacht voor Cremers schrijfwerk, alsook voor de vele foto’s die hij tijdens zijn turbulente leven heeft gemaakt. Een deel van deze foto’s is te zien in Zwolle, een ander deel in Kasteel het Nijenhuis, Heino/Wijhe. Bij de tentoonstelling verschijnen twee boeken bij Uitgeverij Waanders & de Kunst: een tentoonstellingscatalogus gewijd aan de schilderijen en een boek over Cremers fotografisch werk.
volledige fotoreportage
