Femicide en intiem terreur: ‘Het is geen incident, maar een structureel probleem’

Zwolle – “Ik schrijf deze woorden omdat ik leef.” Met die beklemmende zin opende auteur en journalist Tessel ten Zweege donderdagavond haar lezing in de Stadkamer Zwolle. In een zaal gevuld met belangstellenden las zij een fragment voor uit haar boek ‘Femicide: Tot de dood ons scheidt’, waarin ze haar eigen ervaring met partnergeweld beschrijft. Samen met Marjolein Wartena van Kadera en PvdA-raadslid Hettie van Aalderen sprak zij over intiem terreur, de rode vlaggen in gewelddadige relaties en de zorgwekkende cijfers rondom femicide in Nederland.

Een voorspelbare moord

Femicide , de moord op een vrouw door een (ex-)partner, vindt in Nederland gemiddeld eens in de acht dagen plaats. Toch heeft Nederland lang geworsteld met de erkenning van dit fenomeen. “Praten over femicide in Mexico of eerwraak in islamitische gemeenschappen maakt ons niet ongemakkelijk. Maar erkennen dat ook hier vrouwen structureel slachtoffer worden van dodelijk geweld? Dat past niet in ons nationale zelfbeeld,” aldus Ten Zweege.

Femicide geen plotseling incident is, maar bijna altijd volgt op een patroon van toenemende controle en geweld: “Het wordt niet voor niets de meest voorspelbare moord genoemd,” legde ze uit. Lovebombing, verstikkingspogingen en dwangmatige controle zijn volgens haar de grootste rode vlaggen. “Als we die signalen beter herkennen, kunnen we ingrijpen voordat het te laat is.”

Het zou al heel erg helpen als je ergens je verhaal kwijt kon zonder dat daar consequenties aan verbonden zijn. Als ik had geweten dat ik erover zou kunnen praten zonder dat ik er per se iets mee moest doen, dan zou dat veel gescheeld hebben.

Een aanwezige ervaringsdeskundige in de zaal  vertelde: “Het zou al heel erg helpen als je ergens je verhaal kwijt kon zonder dat daar consequenties aan verbonden zijn. Als ik had geweten dat ik erover zou kunnen praten zonder dat ik er per se iets mee moest doen, dan zou dat veel gescheeld hebben.” Ze doelt op de angst die slachtoffers voelen om aangifte te doen of hulp te zoeken, omdat ze vrezen voor wraakacties van de dader, escalatie van de situatie of het verlies van controle over hun eigen leven.

Onzichtbaar probleem

Kadera-hulpverlener Marjolein Wartena wees erop dat intiem terreur – een extreme vorm van partnergeweld waarbij controle en overheersing centraal staan – vaak onzichtbaar blijft. “Het is een proces waarbij de dader steeds meer grip krijgt op het slachtoffer. Het begint met manipulatie, controle over sociale contacten en financiën, en kan uitmonden in fysiek geweld of erger.”

Ook raadslid Hettie van Aalderen onderstreepte het maatschappelijke belang van bewustwording. “We leven in een individualistische samenleving waarin we elkaar minder goed in de gaten houden. Maar dit probleem speelt zich niet af achter gesloten deuren, het is overal. Bewustwording is de eerste stap naar verandering.”

In Nederland wordt het nog te vaak als incident gezien in plaats van als structureel probleem. – Tessel ten Zweege, auteur Femicide: Tot de dood ons scheidt

Meer aandacht en erkenning

Dat het thema nu steeds vaker besproken wordt, is het resultaat van jarenlange inzet van activisten, feministen en nabestaanden van femicide-slachtoffers. Toch blijft Nederland achter bij landen als Spanje, waar femicide al langer als maatschappelijk probleem wordt erkend. “Daar is er een nationaal comité dat specifiek beleid maakt om partnergeweld en femicide tegen te gaan,” zei Ten Zweege. “In Nederland wordt het nog te vaak als incident gezien in plaats van als structureel probleem.”

Wat kunnen we doen?

De panelleden waren het erover eens dat preventie en bewustwording essentieel zijn. “We moeten de signalen leren herkennen en mensen bewust maken van de gevaren van intiem terreur,” zei Wartena. Van Aalderen voegde toe: “Dit is geen probleem van slachtoffers alleen. Dit gaat ons allemaal aan.”

Ook toegankelijke hulp werd genoemd. Voor veel slachtoffers is het moeilijk om stappen te zetten, uit angst voor escalatie of afhankelijkheid van de dader. “Er moeten veilige plekken zijn waar vrouwen terecht kunnen, zonder dat de partner daar weet van heeft maar vooral ook zonder meteen een beslissing te moeten nemen om iets te doen. Soms duurt het jaren voordat een vrouw bij de partner weg stapt. Soms gaat dat helemaal nooit gebeuren.”

De verhalen en cijfers laten zien dat dit geen incidenten zijn, maar een groot maatschappelijk probleem. Tessel ten Zweege sloot de avond af met een mooie boodschap: “Ik schrijf omdat ik leef. En ik wil dat meer vrouwen blijven leven.”

Voor hulp en advies bij huiselijk geweld: bel Veilig Thuis via 0800-2000, Safe Women www.safewomen.nl, Mannenmishandeling www.mannenmishandeling.nl of neem contact op met Kadera Info. advies & hulp: 088 – 422 24 95.

• • 1 op de 6 vrouwen in Nederland heeft fysiek en/of seksueel geweld door haar (ex-)partner ervaren.
  • 1 op de 3 vrouwen heeft psychisch geweld meegemaakt door haar (ex-)partner.
  • 1 op de 5 vrouwen heeft te maken met partnergeweld.
  • Elke 8 dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord door haar (ex-)partner.
  • 80.000 mannen worden per jaar mishandeld in huiselijke kring en slechts 3% daarvan doet aangifte.
  • Jonge Europese mannen tolereren vaker geweld tegen vrouwen dan oudere mannen.
  • 10 miljoen euro wordt door het kabinet geïnvesteerd in bewustwordingscampagnes rond femicide.
  • 1.000 zaken van huiselijk geweld worden jaarlijks door het Openbaar Ministerie in Oost-Nederland behandeld (Overijssel & Gelderland zijn koplopers in Nederland wat betreft het aantal zaken van huiselijk geweld.)