‘Europa is dik en lui en moet naar de sportschool’

Zwolle – Europa is dik en lui geworden en daarom moeten we naar de sportschool. Het is de portee van Boekestijn en De Wijk omarmen de Ondergang, de theatervoorstelling van Arend Jan Boekestijn en Rob de Wijk die in november en december te zien is in een elftal Nederlandse theaters. Het Westen moet erkennen dat het in verval is, en vanuit de omarming van die gedachte kan het handelen om ‘een rustige oude dag’ te hebben.

Hoe volgens De Wijk dat verval eruit kan gaan zien: Europa wordt een openluchtmuseum dat bedreigd wordt. Afschrikwekkend voorbeeld van zo’n eroderende economische basis is Duitsland dat zijn auto-industrie ‘weggevaagd’ ziet worden. Dat dwingt tot een koerswijziging. Lukt dat niet, dan verandert ook Duitsland in een openluchtmuseum. En dat geldt ook voor Nederland. ‘De energiekosten zijn in Europa veel te hoog ten opzichte van andere delen van de wereld, dus je concurrentiepositie gaat naar de knoppen.’

Weliswaar is het voornamelijk een economisch verhaal, maar dat is volgens Boekestijn en De Wijk onlosmakelijk verbonden met veiligheid. ‘Als je niet veilig bent, dan wordt er ook niet geïnvesteerd in Europa. Het is onlosmakelijk met elkaar verbonden.’

Wake up-call Draghi

Volgens Boekestijn had Europa het allemaal kunnen zien aankomen. ‘Onze hele industrie was gebaseerd op de lage energieprijs en we wilden maar niet zien dat dat een afhankelijkheid was.’ Ook Boekestijn wijst op het rapport-Draghi als economische wake-up call. ‘In de Amerikaanse techsector wordt dus ongelooflijk veel verdiend, ons worstcasescenario is dat we niet in de sectoren zitten waar veel verdiend wordt.’

Dat, in combinatie met de hoge energiekosten waaraan we ons voorlopig ook niet zomaar aangepast hebben, vergroot de kans dat China en de Verenigde Staten Europa voorbijsnellen. Tenzij er, zoals Draghi zegt, 800 miljard wordt geïnvesteerd.

‘Maar dat gaan we niet gemeenschappelijk doen, en eigenlijk gaan we daar zelf ook niet zo veel geld voor vrijmaken’, verwoordt Boekestijn de Europese reactie op deze wake up-call. ‘Dus de reactie is weer verkeerd, want je moet investeren. De kost gaat voor de baat uit.’ Waar Europa het dan wél goed doet is op de pijler Veiligheid. Maar dat is dan ook het enige waar het vorderingen maakt, aldus De Wijk.

Westerse verdeeldheid

Wat Europa ook parten speelt is het gebrek aan eenheid en centrifugale krachten. ‘We zien meer dan ooit dat Europa en Amerika uit elkaar drijven door verschillende belangen.’ Als Trump besluit tot deglobalisering, zegt Boekestijn, dan is een handelsoorlog het gevolg en zou Duitsland de Amerikanen ‘loslaten’.

‘Je ziet enorme spanningen binnen het westerse bondgenootschap’, zegt Boekestijn wijzend op de spagaat waarin Duitsland zich bevindt: de export van Duitse auto’s naar China afwegen tegen de Europese importheffingen op Chinese elektrische auto’s. ‘Duitsland staat dan ook een veel vriendelijker beleid ten aanzien van China voor dan Amerika.’

Niet alleen vertoont de Europees-Amerikaanse relatie barsten, ook binnen de EU zelf heerst verdeeldheid. Net als Duitsland is ook Spanje prudent met China. Madrid onthield zich bijvoorbeeld van stemming over het zwaarder belasten van Chinese elektrische auto’s uit angst dat de Spaanse export van varkensvlees naar China zwaarder belast gaat worden. Verdeeldheid heerst ten slotte ook binnen de afzonderlijke lidstaten. ‘Het grotere probleem’, zoals De Wijk het noemt.

Populisten innoveren niet

‘Op het moment dat kabinetten gedomineerd worden door de extremen uit het politieke spectrum die zeggen voor de laagbetaalde arbeider op te komen, maar vervolgens niet investeren om de economie toekomstbestendig te maken, creëer je natuurlijk gewoon je eigen ondergang en dat is precies wat op dit ogenblik gebeurt.’

‘Populisten innoveren niet’, zegt Boekestijn die erop wijst dat het huidige Nederlandse kabinet niets oplost. ‘Ze praten überhaupt niet over innovatie of over het rapport-Draghi. Als je het woord Draghi laat vallen in Den Haag, zeggen ze ‘wie bedoel je?’

Shocktherapie

Volgens De Wijk is er een schok nodig, en mogelijk zal de teloorgang van de Duitse auto-industrie die schok zijn. Mogelijk, want Europa heeft een reputatie op het gebied van zaken welk zien aankomen, maar er niet naar handelen, aldus De Wijk die verwijst naar de Lissabondoelstelling uit 2000 om van de Europese economie de meest concurrerende en innovatieve te maken. ‘Daar is geen klap van terechtgekomen.’

Auteur: Mark van Harreveld