Daar ga ik/gaan wij niet over

Zwolle – “Sorry, maar daar gaat de wethouder uit die andere gemeente/ de Regio Zwolle / de Veiligheidsregio / vul maar in… over.” Steeds meer besluiten worden genomen door bestuurders uit andere plaatsen of andere bestuurslagen. En dat gebeurt niet om de burger ’te pesten’. Vaak is het het gewoon beter of in ieder geval handiger om niet in elke gemeente hetzelfde wiel uit te vinden. Of zoals nu in de corona-crisis, in ieder dorp of stad aparte maatregelen te treffen. De Regio Zwolle is een succesvol voorbeeld van hoe lokaal niet altijd beter is dan regionaal. Maar er is ook een probleem: Hoe zorg je ervoor dat de burger al die besluiten nog wel kan beoordelen en controleren? Hoog tijd voor een Upgrade dus? Wel als het aan D66 en GroenLinks ligt.

In Studio Stadkamer – het lunchprogramma op Radio  Focus – legde Sonja Paauw (D66) uit waarom haar fractie samen met GroenLinks Zwolle een initiatiefvoorstel gaat schrijven over een herziening of upgrade van de lokale democratie.

In Nederland kennen we al sinds 1848 een democratie. Gekozen volksvertegenwoordigers hebben daarbij de taak om de besluiten die de bestuurders nemen te controleren. En waar nodig te corrigeren. In het nu al ruim honderdvijftig jaar oude systeem kennen we een aantal bestuurslagen, zoals het land, de provincie en de gemeente. Inwoners kiezen eens in de zoveel jaar een afvaardiging die zorgt dat de bestuurders van die laag, niet alleen hun eigen belangen verdedigen, maar besluiten nemen waarbij het belang van alle inwoners wordt meegewogen. Goed geregeld dus, zelfs als je de kleine onvolkomenheden mee laat wegen.

Toch willen de Zwolse fracties van GroenLinks en D66 binnenkort komen met een initiatiefvoorstel over het aanpassen of veranderen van de lokale democratie. En dat is niet voor niets. Het systeem is nu dus ruim 150 jaar oud. En de maatschappij is in die tijd grondig veranderd. Niet alleen zijn de inwoners veel mondiger geworden, ook de inrichting van de maatschappij is steeds aan verandering onderhevig. Neem bijvoorbeeld diezelfde Regio Zwolle. Een samenwerkingsverband van maar liefst 21 gemeenten in 4 (!!) provincies. We plukken van de samenwerking dagelijks de vruchten. Niets voor niets worden de ontwikkelingen in de Regio nauwlettend in de gaten gehouden door ‘Den Haag’ en steeds vaker ook als voorbeeld gegeven over hoe zou moeten of kunnen.

Die samenwerking heeft echter ook een keerzijde. Hoe weet je als inwoner nog bij wie je moet zijn als je je eigen belang in gevaar ziet komen, of gewoon een simpele vraag hebt. Bij je eigen gemeente? “Nee sorry daar gaan we niet over, dat valt onder het dossier van de wethouder van…” krijg je dan soms te horen. Alleen kun je die niet direct aanspreken, je gemeente heeft namelijk dat stukje beleid bij een collega-gemeente neergelegd en daar mag jij niet in de raad gaan inspreken. Controleren door de door jou gekozen gemeenteraadsleden gaat nog wel, maar een stuk minder gemakkelijk dan wanneer het een ‘eigen wethouder’ is.

Techniek

Een ander probleem is dat Thorbecke  – als medebedenker van onze democratie –  honderdzestig jaar geleden geen idee had van de technische mogelijkheden waar we nu over beschikken. Online-vergaderen? Stemmen per app? Informatie over ingewikkelde onderzoeksrapporten in ieders broekzak op een telefoon? In de normale wereld is het allemaal de gewoonste gang van zaken, voor een simpele online gemeenteraad moest er tijdens Corana-tijd zelfs een spoedwet worden aangenomen.

En dan is de burger – mede dankzij die technieken – ook nog een stuk mondiger geworden. Kennis is geen enkel probleem meer, het hele internet zit namelijk in je broekzak. Professor Maarten Steinbuch zei daar op de laatste Cele-lezing nog het volgende over: “Vroeger was kennis macht. Een zeer beperkte groep mensen had de beschikking over die kennis en dus de bijbehorende macht. Maar in dit apparaatje (hij hield een Iphone in de lucht, mvdh ) zit over een paar jaar meer kennis dan dat nú alle inwoners van de hele wereld bij elkaar hebben. En het is voor iedereen beschikbaar. Dat heeft natuurlijk ook gevolgen voor democratische modellen. Als iedereen evenveel kennis heeft, waarom laat je dan niet iedereen meepraten over te nemen beslissingen bijvoorbeeld?

Je kunt een volksvertegenwoordiging ook samenstellen door loting in plaats van door verkiezingen. Eén deel zorgt dan voor de agendering van de onderwerpen, een ander deel voor het debat en een derde deel weer voor de toetsing aan bijvoorbeeld de grondwet…Ideeën uit het boek ‘Tegen Verkiezingen’ van David van Reybrouck

Upgrade

Hoog tijd om eens na te gaan denken over een upgrade van de democratische modellen vonden onder andere de Zwolse fracties van GroenLinks en D66. En juist in een sterk geglobaliseerde wereld doe je dat dús te beginnen op lokaal niveau. Hoe is het juist hier in Zwolle gesteld met de democratie? Wat willen onze inwoners anders zien, of juist behouden? Hoe goed kennen ze eigenlijk de werking van de huidige democratie? Moeten we op zoek naar radicale veranderingen, of lukt de upgrade ook met kleine aanpassingen?

Vragen genoeg dus. Daarom hebben beide partijen een vragenlijst op hun eigen websites gezet. hoe denkt de Zwollenaar over deze vragen. Ook gaan ze samen met debatclub Club Cele met de vragen aan de slag. Op 30 juni organiseert Club Cele een online meeting over het onderwerp waaraan iedereen kan deelnemen.
Het enige dat je hoeft te doen om mee te praten, is je even aanmelden. Kun je die avond niet, vul dan in ieder geval de vragenlijst op één van de twee websites in.

‘Een democratie draait om het delen van waarden en waarheden.’ @davidvanrey in @Buitenhoftv over loting, burgerraden, de waarde van expertise, deliberatie en zeggenschap. https://t.co/h4uTa7aeuB (vanaf 36.00) pic.twitter.com/9MuzaHGxDL

— Liesbeth vd Wetering (@Liesbeth050) May 24, 2020

Verslag en interview: Martin van der Hooft