Molukse oud-KNIL leden Zwolle krijgen erkenning
Zwolle – Ruim zeventig jaar na de oorlog wordt de behoefte aan erkenning van het leed van de Molukkers en de
doorwerking daarvan en het eerherstel van de Molukse KNIL-militairen maatschappelijk gevoeld.
Als blijk daarvan is het voor gemeenten met een Molukse bevolkingsgroep zoals Zwolle van belang
tegemoet te komen aan de wens een bijzondere status te verlenen aan de graven van de eerste
generatie Molukse KNIL-militairen. Dat staat in een nota die burgemeester Peter Snijders stuurt naar de gemeenteraad van Zwolle.
Dit zijn militairen in Nederland die in het KNIL hebben gediend in de periode 1940-1945,
inclusief hun echtgenotes. Inventarisatie van deze graven, bevestiging van de KNIL-status door het
Nederlands Veteraneninstituut en de uiteindelijke verlening van de bijzondere status vraagt om
zorgvuldigheid, middelen en maatschappelijk draagvlak. Het streven is dit in 2022 te realiseren.
De geschiedenis
In 1951 kwamen in totaal 12.900 voornamelijk Molukse KNIL-militairen met hun gezinnen in Nederland
aan, getraumatiseerd door de Tweede Wereldoorlog en de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.
Bovenop deze ‘onzichtbare bagage’ wachtte bij aankomst een collectief ontslag voor deze aan
Nederland trouwe soldaten en daarmee het verlies van de KNIL-status. Vanuit de havens van
Rotterdam en Amsterdam werden zij met hun gezinnen naar het demobilisatiecentrum in Amersfoort
gebracht. Daarna werden zij door het hele land veelal in barakkenkampen ondergebracht, waaronder
voormalige concentratiekampen.
Uiteindelijk was er geen weg terug naar het geboorteland en werd een tijdelijk verblijf in Nederland
permanent. Vanuit de kampen verhuisden de Molukkers naar woonwijken in ons land, zoals in Zwolle
naar Holtenbroek. Zij moesten niet alleen wennen aan een nieuw land, maar ook leren omgaan met de
oorlogstrauma’s waarvoor in die tijd nog geen hulpprogramma bestond. Met de kennis van nu waren zij
nooit in voormalige concentratiekampen ondergebracht. Binnen de Molukse gemeenschap laat dit tot
op de dag van vandaag diepe sporen na. Het is één van de redenen waarom een deel van de eerste
generatie Molukkers en hun kinderen het moeilijk vinden om naar de toekomst te kijken.
Voorlichting op scholen
In Overijssel hebben zeven gemeenten met een Molukse gemeenschap (Almelo, Deventer, Rijssen-
Holten, Nijverdal, Staphorst, Wierden, Zwolle) de krachten gebundeld om aandacht te vragen voor
deze onderbelichte en pijnlijke geschiedenis. De stichting 70 Jaar Molukkers Overijssel heeft daarvoor
een breed projectplan opgesteld – mede gesubsidieerd door de gemeente Zwolle – met een reizende
tentoonstelling van A(lmelo) tot Z(wolle) die in 2022 naar Zwolle komt, een scholenproject en het boek
‘Verbroken Belofte’. Op 4 september 2021 vond de herdenking plaats in Nijverdal.
In Zwolle treedt de werkgroep 70 jaar Molukkers Zwolle op als belangenbehartiger en spreekbuis
namens vier generaties. Najaar 2022 vindt in Holtenbroek een herdenking plaats. De organisatie zag in
verband met corona af van de geplande organisatie op 27 november 2021. De werkgroep heeft toen in
december een podcast gemaakt op Bergklooster. Daarin is een speciale videoboodschap van de
burgemeester opgenomen, om uiting te geven aan de betrokkenheid van het gemeentebestuur.
Het Molukse verhaal maakt deel uit van onze gezamenlijke geschiedenis en moet worden doorverteld
om het van generatie op generatie levend te houden, in het besef dat het verdriet en de pijn van
generatie op generatie doorwerken. Bij de bespreking van een PvdA-motie in de raad in april 2021 heeft
de burgemeester aangegeven dat Zwolle hecht aan erkenning en eerherstel.
Grafrechten
In samenwerking met de Werkgroep 70 jaar Molukkers Zwolle en Vereniging Begraafplaats
Bergklooster zijn in Zwolle in totaal 50 graven geïnventariseerd, waarvan de KNIL-status door het
Nederlands Veteraneninstituut is geverifieerd en bevestigd. De intentie is het grafrecht van de graven
van deze Molukse KNIL-militairen en hun echtgenotes voor onbepaalde tijd af te kopen, met inbegrip
van onderhoudsrechten, zodat het graf voor altijd blijft behouden. De graven krijgen daarmee een
bijzondere, beschermde status maar blijven op naam staan van de rechthebbenden.
Eerbetoon
In het verlengde hiervan is de wens gerechtvaardigd dat een plaquette wordt aangebracht bij de
ingang van de begraafplaatsen waar Molukse KNIL-militairen begraven zijn in lijn met de aanwezigheid
van oorlogsgraven. Verder is er de behoefte aan een namenmonument op begraafplaats Bergklooster
bij de overgang naar begraafplaats Kranenburg als centrale plek om te herdenken. Voorzien van een
QR code waarmee het achterliggende verhaal toegankelijk is.
Het gaat om de namen van de eerste generatie Molukse KNIL-militairen in Zwolle, inclusief degenen die zijn gecremeerd of die uiteindelijk niet in Nederland maar in Indonesië zijn begraven. Daarnaast gaat het om markering van alle Molukse KNIL-graven met een bronzen insigne voor herkenning ervan. De intentie is dit alles zo spoedig mogelijk te realiseren. Op termijn zal ook aandacht worden besteed aan de bewegwijzering van zowel
het namenmonument op Bergklooster als het Zandhovemonument op Kranenburg.
